Inne sieci

Idea Najpiękniejszych Wsi na wzór francuski zainspirowała inne regiony i kraje do podjęcia działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego wsi i rozwoju obszarów wiejskich. Najbardziej zaawansowane sieci najpiękniejszych wsi powstały w Walonii (w 1994 r.), w Quebeku (w 1998 r.), we Włoszech (w 2001 r.) i w Japonii (w 2005 r.). W latach 2010 – 2012 budowę sieci rozpoczęły również Rumunia, Hiszpania i Saksonia, które uznawane są za sieci początkujące.

Za generalne cele powyższych sieci przyjęto:

• intensyfikację działań na rzecz ochrony i promowania dziedzictwa kulturowego, architektury wiejskiej i krajobrazu,
• promocję usług turystycznych, zachęcenie mieszkańców do lokalnego rozwoju gospodarczego,
• przeciwdziałanie wyludnianiu się wsi, zachęcanie mieszkańców do pozostania na obszarach wiejskich,
• budowanie tożsamości i poczucia dumy z zamieszkiwania na obszarach wiejskich,
• współpracę z sektorem rządowym, samorządowym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. 

W 2003 roku z inicjatywy Stowarzyszeń Najpiękniejszych Wsi Francji, Walonii i Quebeku powstał związek stowarzyszeń nazwany Stowarzyszeniem Najpiękniejszych Wsi na Ziemi. Celem powstania organizacji „dachowej” dla tych trzech stowarzyszeń była ścisła wymiana międzynarodowa doświadczeń pomiędzy uczestnikami poszczególnych sieci. W dn. 7 lipca 2012 r. w Gordes we Francji, podczas Międzynarodowego Kongresu Najpiękniejszych Wsi do Stowarzyszenia Najpiękniejszych Wsi na Ziemi, którego nazwę zmieniono na Federację Sieci Najpiękniejszych Wsi, dołączyły Włochy i Japonia.

Tworzenie Sieci – studium przypadku Saksonii

Najbliższym Polsce geograficznie regionem, gdzie realizowana jest koncepcja sieci „Najpiękniejszych Wsi” jest niemiecka Saksonia. Tamtejsza inicjatywa jest stosunkowo młoda, ponieważ sieć sformalizowano dopiero w 2011 r. Z uwagi na wiele podobieństw natury ekonomicznej i demograficznej, oraz istniejące związki historyczne, przykład tego kraju związkowego może być interesującą podstawą do adaptacji bądź nawet powielenia przyjętych tam dobrych rozwiązań, ale z drugiej stron może być także wskazaniem ograniczeń, które mogą zaistnieć w przypadku próby wdrażania idei „Najpiękniejszych Wsi” na gruncie polskim.

Fot. 1. Nowo wybrany Zarząd Stowarzyszenia Najpiękniejszych Wsi na Ziemi, 7 lipca 2012 r., Gordes, Francja.
Źródło: Strona internetowa Stowarzyszenia najpiękniejszych Wsi Walonii: http://beauxvillages.be/default.asp?iId=GFILMJ z dn. 5 grudnia 2012 r.

Członkowie grupy roboczej „Najpiękniejsze Wsie Saksonii” inspirowali się bezpośrednio doświadczeniami francuskiego Stowarzyszenia „Les Plus Beaux Villages de France”. Dlategoteż prace grupy, koordynowane przez Krajowy Urząd ds. Rolnictwa i Geologii zostały ukierunkowane na poszukiwanie modelu, który na gruncie saksońskim przyczyniłby się do:

• rozwoju turystki na obszarach wiejskich, przy jednoczesnym zachowaniu dziedzictwa kulturowego, 
• zachęcania i motywowania potencjalnych uczestników sieci (właścicieli gospodarstw, samorządów gminnych) do czerpania korzyści z wykorzystywania na potrzeby rozwoju turystyki, zachowanego dziedzictwa kulturowego,
• podniesienia poziomu życia mieszkańców,
• stworzenia formuły reprezentacji różnorodności saksońskich regionów poprzez wyeksponowanie kulturowej i architektonicznej unikalności poszczególnych wsi,
• stworzenia dobrej jakościowo oferty, która umożliwiłby wyprofilowanie i promocję turystyki na saksońskich obszarach wiejskich

Fot. 2. Festyn we wsi Auterwitz. Zdjęcie ze zbiorów Markusa Thieme, przedstawiciela Wspólnoty Interesów „Najpiękniejsze Wsie Saksonii”, źródło: Wilczyński R. red. Sieci Najpiękniejszych Wsi, Studium Projektu, Możliwości utworzenia sieci, Opole 2012.

Członkostwo i Karta Jakości

Warto zwrócić uwagę, że instytucjonalna postać sieci saksońskiej przyjęła odmienną formę niż w przypadku stowarzyszenia francuskiego czy belgijskiego. Oznacza to, że „Najpiękniejsze Wsie Saksonii” nie jest stowarzyszeniem, a towarzystwem utworzonym na gruncie prawa cywilnego. Jak wspomniano wyżej, przyjęcie takiej formuły organizacyjnej, poważnie utrudniło proces upodmiotowienia się sieci. Docelowo jednak, „Najpiękniejsze Wsi Saksonii”, mają przybrać formę stowarzyszenia.

Fot. 3. Auterwitz. Oficjalne nadanie wsi statusu „Najpiękniejszej Wsi”. Zdjęcie ze zbiorów Markusa Thieme, przedstawiciela Wspólnoty Interesów „Najpiękniejsze Wsie Saksonii”, źródło: Wilczyński R. red. Sieci Najpiękniejszych Wsi, Studium Projektu, Możliwości utworzenia sieci, Opole 2012. 
Założyciele Wspólnoty opracowali Statut i Kartę Jakości, wzorując się również pod tym względem na przykładzie francuskim. Zgodnie ze Statutem celem działalności sieci jest: zachowanie i opieka dziedzictwa kulturowego wsi oraz jego wykorzystywanie dostosowane do wymogów współczesności i jego dalszy rozwój. Ponadto, saksońska Wspólnota ma wspierać:

• proces wymiany doświadczeń i fachowe doradztwo na rzecz całościowego rozwoju wsi (włącznie z poprawą jakości życia na wsi),
• proces upowszechniania wiedzy, opiekę nad wizerunkiem, promocję dobrych przykładów i edukację, celem tworzenia wśród opinii publicznej, w instytucjach i gremiach publicznych, świadomości wartości tego dziedzictwa kulturowego oraz konieczności jego zachowania,
• wzmocnienie identyfikacji mieszkańców wsi z dziedzictwem kulturowym, a przez to także więzi ze stronami ojczystymi,
• reprezentację różnorodności wiejskiej kultury budowlanej w poszczególnych regionach Saksonii,
• proces upowszechniania wiedzy o zainteresowanych wsiach,
• w perspektywie, działania na rzecz turystycznego wyprofilowanie charakterystycznych cech kultury budowlanej wsi oraz zmotywowanie mieszkańców do ich zachowania poprzez nadanie im dodatkowej wartości,
• współpracę z partnerami, którzy wspierają te cele,
• troskę o rozwój współpracy międzynarodowej i wymiany doświadczeń z organizacjami, których działalność jest poświęcona zachowaniu i rozwojowi wiejskiej kultury budowlanej, jak również podnoszeniu ich wartości (np. Les Plus Beaux Villages de France, pol. Stowarzyszenie Najpiękniejsze Wsie Francji)

Fot. 4. Wsie członkowskie Wspólnoty Interesów „Najpiękniejsze Wsie Saksonii”- stan w lipcu 2012 r.http://www.smul.sachsen.de/laendlicher_raum/download/IG_Sachsens_Schoenste_Doerfer_Stand_Maerz_2012.pdf.

Wnioski

Przykład saksońskich doświadczeń w zakresie budowy sieci „Najpiękniejszych Wsi“, pokazuje, że oprócz przygotowania metodologicznego, dotyczącego zakresu podmiotowej i przedmiotowej oceny jakości „piękna wsi”, równie istotny jest wybór formalno-prawnego kształtu sieci, a także wykorzystanie przy jej budowie fachowego i finansowego (w miarę istniejących możliwości) wsparcia ze strony administracji oraz ośrodków akademickich. Budowa sieci „Najpiękniejszych Wsi” wiąże się z żmudnym i trudnym procesem stałego podnoszenia standardu jakości zasobów dziedzictwa kulturowego. Oparcie go na paradygmacie rewitalizacji wydaje się czymś naturalnym.

Mimo wyżej zarysowanych problemów, proces budowy saksońskiej sieci „Najpiękniejszych Wsi” jest także doskonałym przykładem, w jaki sposób, unikalność budowlana i architektoniczna, może być dla „upadających” wsi, szansą na ponowne ukierunkowanie się na rozwój. Można powiedzieć, że „Najpiękniejsze Wsie” przegrały z saksońskimi „wioskami tematycznymi”, lecz w istocie, mają swój własny odrębny temat - mogą one być określane także mianem „wsi o wyjątkowej architekturze”. Wydaje się, że zasadniczą przewagą idei „Najpiękniejszych Wsi” nad tworzeniem „wsi tematycznych” jest fakt, iż pierwsze w wymienionych, mogą na wzór znanej już nam koncepcji, oprzeć swoją działalność na bazie współpracy sieciowej, wykorzystując wzajemny potencjał do budowy odrębnej marki, postrzeganej jako przykład wysokiej, pod względem jakościowym, oferty turystycznej.

Źródło: wszystkie powyższe treści i fotografie pochodzą z publikacji pod red. Ryszarda Wilczyńskiego, Wojewody Opolskiego, pt. Sieci Najpiękniejszych Wsi, Opracowanie Eksperckie Projektu - możliwości utworzenia sieci, Opole 2012 r., w całości dostępnej - PDFopracowanie_koncepcji_najpiekniejszych_wsi_finał.pdf (11,33MB).

Powrót do poprzedniej strony »